فلسفه ی آموزش

نظام آموزشی ما روز به روز شغل محورتر می شود. انگار غایت اصلی تعلیم و تربیت چیزی نیست جز آموزش دانش و مهارتهای شغلی. جوانها به دانشگاه می آیند تا آینده شغلی بهتری بیابند، و استادان تمام تلاش شان این است که کارشناسان زبده تر بپرورانند که از عهده مشکلات فنّی جامعه به نحو کارآمد تری برآیند.
اما این تلقی از نظام آموزشی به نظرم نادرست است. من به شیوه کلاسیک ها همچنان معتقدم که غایت اصلی نظام آموزشی باید تعلیم دانش ها و هنرهایی باشد که نهایتاً به سعادت انسان کمک می کند. غایت نظام تعلیم و تربیت باید سعادت انسان باشد، نه صرفاً تربیت نیروهای کارشناس در امور فنّی و تخصصی.
انسان مدرن در سه حوزه متمایز اما مربوط زندگی می کند: محل کار (زندگی شغلی)، خیابان (زندگی اجتماعی یا مدنی)، و خانه (زندگی شخصی). سعادت ما در گرو آموختن دانش ها و مهارتهایی است که ما را در این سه سطح یاری می کند. نظام آموزشی مدرن تاحدّ زیادی بر زندگی شغلی ما متمرکز است، یعنی اهتمام آن تاحدّ زیادی پروراندن کارشناسان فنّی است. اما در این نظام وظیفه تربیت شهروندان مسؤول و آگاه به وظایف مدنی تبدیل به امری حاشیه ای شده است، و بدتر از آن آموزش دانشها و مهارتهای لازم برای یک زندگی شخصی متعادل و سعادتمند تقریباً یکسره فراموش شده است. ما هیچ بلد نیستیم که چطور در محیط خانه همسران یا والدین خوبی باشیم. بخش عمده دانش و مهارتهای ما در قلمرو "خانه" خانگی است، یعنی محصول تعالیم ابتر والدین یا تجربه های خام و ناسنجیده خودمان است. غافل از آنکه "خانه" مهمترین رکن یک زندگی سعادتمندانه است، و سعادت و رضایت در محیط خانه به دانش و مهارتهایی نیاز دارد که به شیوه های ذوقی و آزمون و خطای تصادفی بر روی اعضای خانواده به دست نمی آید. یک نظام آموزشی سالم و متعادل باید به خانه و خیابان (دست کم) همان قدر اهمیت بدهد که به محلّ کار.